บทเรียนที่ 7 กระบวนการผลิตสัตว์ เรื่องสัตว์เล็ก

         

หน่วยการเรียนรู้ที่ 3  / บทเรียนที่ 7 กระบวนการผลิตสัตว์ เรื่องสัตว์เล็ก

  เรื่อง   สัตว์เล็ก       

              
                 สัตว์เล็กเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่มีขนาดไม่เกิน 500 กิโลกรัม มีช่วงชีวิตและอายุปานกลางสามารถให้ผลผลิตได้ในระยะสั้น มีอยู่ด้วยกันหลายชนิด ได้แก่ สุกร แพะ แกะ กวาง จิงโจ้ และกระต่าย เป็นต้น สัตว์เล็กมีความสำคัญมากต่อชีวิตมนุษย์เพราะสามารถนำตัวสัตว์และผลิตภัณฑ์จากสัตว์เล็กมาใช้ประโยชน์ในการดำรงชีวิต นอกจากนั้นยังมีประโยชน์ด้านอื่นๆอีก

                1. สัตว์เล็กเป็นแหล่งอาหารที่สำคัญซึ่งเป็นอาหารที่มีโปรตีนสูง มีคุณค่าต่อร่างกายมาก เช่น เนื้อสุกร แพะ แกะ กวาง จิงโจ้ และกระต่าย นอกจากมนุษย์จะนำเนื้อสัตว์มาเป็นอาหารแล้ว มนุษย์นิยมบริโภค นมแพะ

                2. ผลิตภัณฑ์จากสัตว์เล็กสามารถนำมาทำเป็นเครื่องนุ่งห่มและของใช้ต่างๆ ได้หลายชนิด เช่น เสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม รองเท้า กระเป๋า เป็นต้น

                3. สัตว์เล็กเป็นแหล่งให้ความเพลิดเพลิน แก่มนุษย์คือสามารถนำมาเป็นสัตว์เลี้ยงได้ เช่น กระต่าย กวาง และจิงโจ้ เป็นต้น

                4. ผลิตภัณฑ์จากสัตว์เล็กสามารถนำมาใช้เป็นส่วนประกอบของยารักษาโรคได้ ซึ่งได้รับความนิยมอย่างกว้างขวาง ได้แก่ เขากวางอ่อน เป็นต้น

                5. สัตว์เล็กสามารถนำมาใช้เป็นแรงงานในการทำการเกษตรได้ เช่น ขนส่งผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร เป็นต้น

                6. สัตว์เล็กเป็นแหล่งให้ประชาชนที่ต้องการประกอบอาชีพโดยการเลี้ยงเพื่อสร้างรายได้

                7. สัตว์เล็กเป็นแหล่งให้เกิดอุตสาหกรรมการเกษตรในรูปแบบต่างๆ ได้แก่ อุตสาหกรรมแปรรูปเนื้อสัตว์และอุตสาหกรรมอาหารจากสัตว์ เป็นต้น

                8. สัตว์เล็กสามารถนำมาเป็นสัตว์ทดลองทางวิทยาศาสตร์ได้ เช่น หนู และกระต่าย เป็นต้น

                9. สิ่งปฏิกูลจากสัตว์เล็กสามารถทำให้เกิดประโยชน์ได้ เช่น ปุ๋ย และก๊าซชีวภาพ เป็นต้น

การเลี้ยงสัตว์เล็กมีปัจจัยสำคัญที่เป็นองค์ประกอบในการเลี้ยง ซึ่งปัจจัยต่างๆล้วนมีความสำคัญไม่ยิ่งหย่อนไม่กว่ากัน ต้องขึ้นอยู่กับชนิดและพันธุ์ของสัตว์เล็กที่เลี้ยงเป็นหลัก ดังรายละเอียดต่อไปนี้

                1. การเลือกสถานที่เลี้ยงสัตว์

สถานที่เลี้ยงสัตว์เป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญสำหรับการเลี้ยงสัตว์เล็ก สถานที่นั้นจะต้องมีแหล่งน้ำที่ใช้ได้ตลอดปี เพื่อให้สัตว์เล็กใช้ดื่มกินและชะล้างสิ่งสกปรก ต้องเป็นสถานที่ที่น้ำท่วมไม่ถึง ควรมีความสะดวงทางด้านการคมนาคมขนส่ง เพื่อสะดวกในการขนส่งอาหารและลำเลียงสัตว์ไปจำหน่าย เป็นสถานที่ปราศจากโรคระบาดมาก่อน เพื่อลดความเสี่ยงในการติดโรคของสัตว์ ควรเลือกสถานที่ตั้งที่ไม่รบกวนชุมชน เพราะสัตว์อาจก่อให้เกิดความรำคาญให้กับสมาชิกให้ชุมชนได้ เช่น สัตว์ร้องเสียงดัง กลิ่นจากมูลสัตว์ เป็นต้น นอกจากนี้ สถานที่เลี้ยงควรเป็นสถานที่ที่สามารถขยายกิจการได้เมื่อมีกิจการเจริญเติบโตขึ้น สิ่งแวดล้อมในบริเวณที่เลี้ยงสัตว์ต้องไม่เป็นอุปสรรคต่อการเลี้ยง เช่น เป็นบริเวณที่มีขโมยชุกชุม เป็นบริเวณที่เกิดภัยธรรมชาติบ่อยครั้ง เป็นต้น

                2. การเลือกชนิดและพันธุ์สัตว์เล็ก

การเลือกชนิดและพันธุ์เล็กที่ทำการเลี้ยงเป็นสิ่งสำคัญมาก พันธุ์สัตว์ที่ดีจะต้องเป็นพันธุ์ที่สามารถเจริญเติมโตเร็ว ให้ผลผลิตสูงทั้งสัตว์ประเภทให้เนื้อและให้นม ใช้ระยะเวลาเลี้ยงสั้น ทนทานต่อโรค ภูมิอากาศและ สภาพแวดล้อม มีลักษณะเด่นเฉพาะพันธุ์ คือ ประวัติดี ลักษณะรูปร่างสมส่วนตามพันธุ์ มีสุขภาพดี และไม่ดุร้าย นอกจากนั้น จะต้องพิจารณาถึงความต้องการของตลาดและแนวโน้มความต้องการในอนาคตว่าต้องการสัตว์ชนิดใดอนาคตว่าต้องการสัตว์ชนิดใดพันธุ์ใด ตลอดจนราคาที่มีการซื้อขายในท้องตลาดด้วย ต้องให้สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมในบริเวณสถานที่เลี้ยงสัตว์เป็นสำคัญ ควรคำนึงถึงวัตถุดิบในชุมชนและท้องถิ่นว่าสามารถนำมาใช้ในการเลี้ยงสัตว์เล็กชนิดใดได้เพื่อเป็นการประหยัดต้นทุนได้เป็นอย่างดี เช่น บริเวณพื้นที่ที่มีหญ้า ใบไม้ และวัชพืชมากก็สมควรเลือกเลี้ยงแพะเป็นต้น

                3. การเลือกสถานที่สร้างโรงเรือนเลี้ยงสัตว์เล็ก

โรงเรือนเลี้ยงสัตว์เล็กเป็นสถานที่ที่สำคัญและเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้สัตว์เล็กเจริญเติบโตได้ดีไม่เป็นโรคตลอดจนความสะดวกต่อการดูแลและเลี้ยงดู โรงเรือนเลี้ยงสัตว์เล็กที่ดีนั้นจะต้องสอดคล้องและเหมาะสมกับชนิดและประเภทของสัตว์เล็กที่เลี้ยง สามารถดูแลความสะอาดง่าย มีทางระบายน้ำรอบโรงเรือง ระบายอากาศ แสงแดดส้องถึง ไม่อับชื้น พื้นโรงเรือนแห้งเสมอ โรงเรือนควรเป็นแบบง่ายๆ สามารถทำการดัดแปลงเลี้ยงสัตว์ ได้หลายชนิดและหลายประเภท เช่น แบบเพิงหมาแหงน แบบหน้าจั่ว เป็นต้น และที่สำคัญคือ ต้องมีราคาไม่แพงจนเกินไป สามารถใช้วัสดุในชุมชนและท้องถิ่นทำการก่อสร้างได้

                4. วัสดุและอุปกรณ์ในการเลี้ยงสัตว์เล็ก

วัสดุและอุปกรณ์ในการเลี้ยงสัตว์เล็กเป็นส่วนประกอบที่สำคัญที่จะขาดเสียมิได้ เพราะสัตว์แต่ละชนิดแต่ละพันธุ์มีการใช้อุปกรณ์ในการเลี้ยงที่แตกต่างกัน สัตว์บางชนิดต้องใช้อุปกรณ์ในการเลี้ยงมาก สัตว์บางชนิดต้องใช้อุปกรณ์ในการเลี้ยงน้อยทั้งที่ต้องพิจารณาถึงความจำเป็นและประโยชน์ในการใช้เป็นสำคัญ อุปกรณ์ชนิดใดมีความจำเป็นกับสัตว์ชนิดนั้นมากจึงควรจัดหามาใช้ก่อน เพราะการซื้ออุปกรณ์ในการเลี้ยงสัตว์เล็กจำเป็นต้องใช้เงินทุนพอสมควร แต่ถ้าเราสามารถประยุกต์เอาของพื้นบ้านมาใช้แทนได้ก็จะเป็นการลดค่าใช้จ่ายอีกวิธีหนึ่ง

                5. การให้อาหารสัตว์เล็ก

การให้อาหารสัตว์เล็กเป็นหัวใจที่สำคัญในการเลี้ยงสัตว์เล็กให้ประสบความสำเร็จ อาหารที่จำให้สัตว์เล็กนั้นจะต้องให้อาหารให้ถูกกับชนิดและพันธุ์ที่เลี้ยง เพื่อให้สัตว์สามารถใช้ประโยชน์จากอาหารได้ อย่างเต็มที่ เวลาและจำนวนในการให้อาหารสัตว์มีส่วนสำคัญ ทั้งนี้ต้องคำนึงถึงความต้องการของสัตว์เป็นหลัก ถ้าให้อาหารมากหรือน้อยเกินไปย่อมเกิดผลเสียต่อสัตว์ได้ เช่น การเจริญเติบโตช้าลง มีปริมาณน้ำนมน้อย และเกิดโรคกับสัตว์ เพราะมีความต้านทานโรคน้อย เป็นต้น อาหารสัตว์เล็กมีในหลายรูปแบบ เช่น อาหารข้นและอาหารหยาบ ในปัจจุบันได้มีอาหาสำเร็จรูปอันเม็ดออกจำหน่าย ซึ่งไม่ว่าจะเป็นอาหารชนิดใดต้องมีสารอาหารครบถ้วน 6 ชนิด คือ โปรตีน คาร์โบไฮเดรต ไขมัน แร่ธาตุ วิตามิน และน้ำ อาหารที่ดีเมื่อสัตว์กินแล้วจะทำให้เจริญเติบโตรวดเร็ว มีร่างกายแข็งแรง ต้านทานโรคได้ดี การให้อาหารสัตว์เล็กไม่จำเป็นต้องซื้ออาหารเสมอไป การนำผลิตภัณฑ์ที่มีอยู่ในชุมชนและท้องถิ่นมาปรับปรุงเป็นอาหารสัตว์เล็กก็สามารถกระทำได้ ซึ่งเป็นการลดต้นทุนการผลิตอีกวิธีหนึ่ง ทั้งนี้อาหารสัตว์ที่ปรับปรุงขึ้นจะต้องมีคุณค่าสารอาหารครบทั้ง 6 ชนิด เพียงพอต่อความต้องการของสัตว์เลี้ยงด้วย

               

6. การสุขาภิบาลและป้องกันโรคสัตว์เล็ก

การสุขาภิบาลและการป้องกันโรคเป็นขั้นตอนหนึ่งของผู้เลี้ยงต้องปฏิบัติอย่างเคร่งครัด เพื่อไม่ให้เกิดความเสียหายกับสัตว์ที่ตนเองเลี้ยง การสุขาภิบาลและการป้องกันโรคการทำให้สัตว์มีภูมิต้านทานโรค ซึ่งสาเหตุที่ทำให้สัตว์เป็นโรคเกิดจากเชื้อแบคทีเรีย เชื้อไวรัส อาหาร และพยาธิเป็นหลัก วิธีการสุขาภิบาล และการป้องกันโรคสัตว์เล็กสามารถกระทำได้หลายวิธี ทั้งนี้ต้องขึ้นอยู่กับชนิดและพันธุ์สัตว์เล็กที่เลี้ยงเป็นหลัก เช่น การฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อ การฉีดยาใต้ผิวหนัง การผสมยาให้อาหารและในน้ำ เป็นต้น นอกจากนี้ การปฏิบัติงานภายในฟาร์มก็เป็นส่วนสำคัญ ดังนั้น ผู้เลี้ยงจะต้องปฏิบัติให้ตรงตามจำนวนและระยะเวลาที่กำหนด และจะต้องมีความเอาใจใส่ ดูแล สังเกตพฤติกรรมสัตว์เล็กที่ตนเองเลี้ยงอยู่เสมอ เพื่อจะได้ทำการป้องกันและกำจัดโรคที่เกิดกับสัตว์ของตนอย่างรวดเร็ว

                7. การกำจัดขอเสียจากสัตว์เล็ก

ไม่ว่าจะเป็นสัตว์ชนิดใดพันธุ์ใดเมื่อทำ การเลี้ยงย่อมต้องมีของเสียเกิดขึ้นนี้ถ้าจัดการไม่ดีจะก่อให้เกิดปัญหาตามมามากมาย เช่น ส่งกลิ่นรบกวนสมาชิกในชุมชน ทำให้เกิดการหมักหมมเป็นแหล่งสะสมและก่อให้เกิดโรคกับสัตว์ได้ ดังนั้น ของเสียที่เกิดขึ้นนั้นถ้าผ่านการจัดการและดำเนินการอย่างถูกวิธีจะเป็นประโยชน์อย่างมหาศาล เช่น มูลสัตว์สามารถนำไปหมักเป็นก๊าซชีวภาพใช้หุงต้มอาหารหรือใช้อบผักผลไม้ได้ มูลสัตว์และน้ำที่ผ่านการทำความสะอาดโรงเรือนสามารถนำไปทำปุ๋ยให้แก่ต้นไม้ได้เป็นอย่างดี เป็นต้น ถ้าปฏิบัติดังที่กล่าวข้างต้นของเสียที่เกิดจากการเลี้ยงสัตว์เล็กจะไม่เป็นปัญหาอีกต่อไป

                8. การจำหน่ายผลผลิตจากสัตว์เล็ก

ผลผลิตของสัตว์เล็กแต่ละชนิดแต่ละประเภทจะมีผลผลิตที่แตกต่างกัน และยังแตกต่างกันตามจุดประสงค์ที่เลี้ยงอีกด้วย เช่น ผลผลิตที่ได้จากแพะ คือ น้ำนม เนื้อ และลูก ผลผลิตที่ได้จากกวาง คือ เขาอ่อน เนื้อ และลูก เป็นต้น การจำหน่ายผลผลิตเป็นขั้นตอนหนึ่งที่สามารถชี้ให้เห็นว่าการเลี้ยงสัตว์เล็กประสบความสำเร็จมากน้อยเพียงใด เมื่อเราทำการเลี้ยงสัตว์เล็กประสบความสำเร็จมากน้อยเพียงใด เมื่อเราทำการเลี้ยงสัตว์เป็นอย่างดีจนครบช่วงระยะเวลาที่จำหน่ายผลผลิต แต่ไม่สามารถจำหน่ายผลผลิตได้หรือจำหน่ายได้ราคาต่ำแสดงว่าการเลี้ยงสัตว์เล็กนั้นๆ ไม่บรรลุวัตถุประสงค์ จะเห็นว่าได้การจำหน่ายผลผลิตจะเกี่ยวข้องกับการคัดเลือกชนิดและพันธุ์ที่เลี้ยงตั้งแต่ต้น ถ้าตลาดมีความต้องการสูงผลผลิตย่อมได้ราคาสูงตามไปด้วย ซึ่งราคาที่เกิดขึ้นนี้จะดำเนินไปตามกลไกของตลาดเป็นหลัก การจำหน่ายผลผลิตสามารถจำหน่ายได้ในหลายแหล่ง เช่น ขายแก่พ่อค้าคนกลาง นำไปขายในตลาดต่อผู้บริโภคโดยตรง นำไปขายให้แก่หน่วยงานหรือบริษัทที่รับซื้อ เป็นต้น

                9. การแปรรูปผลผลิตจากสัตว์เล็ก

เราสามารถเพิ่มมูลค่าของผลผลิตที่เราผลิตได้โดยการแปรรูปผลิตภัณฑ์ สัตว์เล็กที่จะแปรรูปนั้นต้องมีวัตถุประสงค์หลักในการเลี้ยงเพื่อใช้เป็นอาหาร การแปรรูปผลผลิตจากสัตว์สามารถทำการแปรรูปได้หลากหลายชนิด ไม่ว่าจะแปรรูปผลิตเป็นอาหารหรือของใช้ต่างๆ เช่น น้ำนมแพะสดสามารถน้ำไปต้มแล้วบรรจุขวดจำหน่ายได้ กระต่ายนำไปชำแหละขายเนื้อ ส่วนหนังสามารถนำมาทำเป็นกระเป๋าหรือพวกกุญแจ เป็นต้น นอกจากเป็นการเพิ่มมูลค่าของผลผลิตแล้ว ยังเป็นการถนอมอาหาร เพื่อช่วยยืดอายุของผลิตภัณฑ์ให้สามารถจำหน่ายในระยะเวลานี้นานขึ้นด้วย

ที่มา  www.kasetonline.net

         www.dld.go.th

         http://kroosit.net46.net/ag3plan2.html

         http://www.nsru.ac.th/e-learning/animals/lesson9_1.php