หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 /บทเรียนที่ 6 กระบวนการผลิตพืช เรื่องดิน
เรื่อง ดิน
ดิน
(soil) หมายถึง เทหวัตถุธรรมชาติ (natural body) ที่เกิดจากการสลายตัวของหินและแร่ธาตุต่างๆ
ผสมคลุกเคล้ากับอินทรียวัตถุ ซึ่งปกคลุมผิวดินโลกอยู่เป็นชั้นบางๆ เป็นวัตถุที่ค้ำจุนการเจริญเติบโตและการทรงตัวของพืช
ดินประกอบด้วยแร่ธาตุที่เป็นของแข็ง อินทรียวัตถุ น้ำ และอากาศ ที่มีสัดส่วนแตกต่างกันขึ้นอยู่กับชนิดของดิน
การปรับสภาพดินและการเตรียมดิน
ก่อนปลูกต้นไม้บริเวณใด ๆ
หากเป็นไปได้ควรทราบสภาพของดินปลูกเสียก่อนว่าเป็นอย่างไร สภาพดีหรือมีปัญหา
ซึ่งสามารถแยกประเภทดินที่จะต้องปรับปรุง ดังนี้
•
ดินกรด
ส่วนใหญ่เป็นดินชั้นล่าง ซึ่งขุดจากที่อื่นมาถมในปบริเวณที่มีระดับต่ำ หรืออาจเป็นดินที่ได้รับผลกระทบจากชะล้างอย่างรุนแรงในอดีต
ทำให้คุณสมบัติทางเคมีและกายภาพของดินเลวลง ดินมีความอุดมสมบูรณ์ต่ำ
มีลักษณะเป็นสีน้ำตาลปนเหลืองเหมือนสีสนิมเหล็ก มีธาตุเหล็กและอะลูมินั่มมาก
ดินจะมีเนื้อหยาบ อันน้ำได้น้อย ดินแน่น รากพืชชอนไชลำบาก
การปรับปรุงดินกรดทำได้โดยการใส่ปูนเพื่อปรับค่าความเป็นกรดเป็นด่างของดินให้เหมาะสม
เช่น ปูนขาว ปูนมาร์ล ปูนโดโลไมท์ เปลือกหอยเผา ฯลฯ
ซึ่งปริมาณที่ใช้ขึ้นกับความเป็นกรดเป็นด่างของดินนั้น
นอกจากนี้การใส่อินทรียวัตถุ เช่น ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยพืชสด ปุ๋ยคอก
ยังเป็นการปรับสภาพของดินโดยเพิ่มประสิทธิภาพในการดูดซับอาหารในดินและช่วยเก็บรักษาความชื้นของดินให้ดีขึ้น
•
ดินเค็ม
เป็นดินที่มีเกลือละลายน้ำอยู่ในปริมาณมากจนเป้นอันตรายต่อการเจริญเติบโตของพืช
ค่าความเป็นกรดเป็นด่างของดินมักจะสูงประมาณ 8.5 หรือต่ำกว่าก็ได้ สังเกตง่าย ๆ
คือเมื่อดินแห้งจะมีคราบสีขาว ๆ ผิวดินมักจะเกิดกับบริเวณที่นำเอาดินลึก ๆ
จากบริเวณรอบ ๆ กรุงเทพมหานครถม เพราะดินพวกนี้ส่วนใหญ่มีเกลืออยู่มาก
การแก้ไขทำได้ด้วยการชะล้าง แต่ในกรณีที่เป็นดินเหนียวการชะล้างทำได้ยาก เพราะต้องมีการล้างเกลือ
โดยให้น้ำผ่านดินให้มาก แต่ดินเหนียวซึมน้ำยาก
ต้องผสมปุ๋ยอินทรีย์ลงไปเพื่อให้ดินร่วน น้ำซึมได้ง่ายขึ้นแล้วจึงทำการชะล้าง
ในกรณีที่เป็นดินเค็มโซดิดและดินเค็มที่มีเกลือโซเดียมมาก
ควรทำการชะล้างควบคู่ไปกับการใส่แคลเซียมซัลเฟตหรือกำมะถันลงไปด้วยการใส่อิทรีย์วัตถุหรือปุ๋ยอินทรียื
เช่น ปุ๋ยคอกปรับปรุงในช่วงการเตรียมดิน แกลบ ช่วยให้ดินโปร่งและร่วนซุย ปุ๋ยพืชสด
ปุ๋ยหมัก จัดเป็นการปรับปรุงดินอย่างต่อเนื่อง ซึ่งจะช่วยให้ดินมีความอุดสมบูรณ์และอุ้มน้ำได้ดีขึ้นนอกจากนี้ควรเลือกพืชปลูกที่ค่อนข้างทนความเค็มตามระดับความเค็มต่าง
ๆ เช่น กระถินณรงค์ สะเดา ขี้เหล็ก คุณนายตื่นสายบานบุรี หญ้านวลน้อย ฯลฯ
•
ดินเหนียว
เป็นดินที่ระบายน้ำได้ช้าถ่ายเทอากาศไม่ดี ทำให้ต้นพืชมีระบบรากตื้นและ
เจริญเติบโตช้า
การปรับปรุงทำได้โดยเติมทรายและอินทรียวัตถุลงไปเพื่อช่วยให้ดินโปร่งขึ้น
•
ดินทราย
เป็นดินที่มีคุณสมบัติโปร่งมากไม่อุ้มน้ำ ไม่อุ้มปุ๋ย ความอุดมสมบูรณ์ต่ำ
การปลูกพืชในดินชนิดนี้จึงต้องให้ปุ๋ยและน้ำมากกว่าดินชนิดอื่น
การปรับปรุงดินทำได้โดยเติมดินเหนียวผสมลงไป และเพิ่มปุ๋ยคอกให้บ่อย ๆ
ดินก็จะอุ้มน้ำได้ดีขึ้น
•
ดินด่าง มักพบในบริเวณใกล้เคียงสิ่งก่อสร้างที่มีผงปูนซิเมนต์
เนื่องจากมีผงปนลงไปในดินทำให้ดินเป็นด่าง สามารถแก้ไขได้โดยการใส่กำมะถันผง
ซึ่งกำมะถันผง 1 ส่วน แก้ความเป็นด่างของปูนได้ 6-7 ส่วน (โดยปริมาตร)
วิธีนี้เสียค่าใช้จ่ายมาก เพราะพวกนี้หายากรวมทั้งหากใส่มากเกินไปดินจะกลายเป็นกรดได้การใส่ปุ๋ยอินทรีย์
เช่น ปุ๋ยคอก อินทรียวัตถุต่าง ๆ บ่อย ๆ ในปริมาณมาก ๆ ในระยะเวลาหนึ่ง
ความเป็นด่างก็จะค่อย ๆ ลดลง นอกจากนี้การขุดดินเดิมที่เป็นด่างออกไป และ/หรือ
นำดินที่คุณสมบัติเหมาะสมมาถมบนดินเดิมเพื่อปลูกต้นไม้ ก็เป็นวิธีหนึ่งที่ทำการแก้ไขได้
